Güncelleme : 23.06.2015 Cuma 13:08
Afganistan ekonomisinin 2003-2012 arasında yıllık ortalama yüzde 9'luk büyüme hızını, siyasi belirsizlik ve güvenlik sorunları yavaşlattı.
AA muhabirinin yaptığı derlemelere göre, NATO bünyesindeki Uluslararası Güvenlik ve Destek Gücü'nün (ISAF) 2014 sonunda misyonunu tamamladığı Afganistan'da, geçen yılın nisanda başlayan devlet başkanlığı seçim sürecinin uzaması, ardından da kabinenin aylarca oluşturulmamasının yarattığı siyasi belirsizlik, ülke ekonomisine de olumsuz yansıdı. 2003-2012 arasında yıllık ortalama yüzde 9 büyüyen Afgan ekonomisi, güvenlik sorunu ve siyasi belirsizlikle "vites küçülttü." Büyüme 2013'te yüzde 3,7, geçen yıl ise yüzde 1,5 olarak gerçekleşti.
Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) Asya-Pasifik Uzmanı Prof. Dr. Selçuk Çolakoğlu, ISAF'ın geçen yılın sonunda misyonunu sona erdireceğine yönelik açıklamasının ardından, güvenlik kaynaklı sorunların Afganistan ekonomisini olumsuz etkilediğini söyledi.
Afgan ekonomisinin geçen yıl yavaşlamasının pek şaşırtıcı bir durum olmadığını ifade eden Çolakoğlu, ISAF'dan sonra ülkenin geleceğine dönük belirsizlik ve endişeler ortaya çıkmaya başladığını kaydetti. Çolakoğlu, "Burada birçok soru gündeme geldi. İlk olarak ISAF sonrasında özellikle ABD ülkenin güvenlik garantörü olarak kalmaya devam edecek miydi? İkinci olarak Afganistan, ilk defa demokratik yollardan iktidar değişimi yapabilecek miydi? Dönemin Cumhurbaşkanı Hamid Karzai'nin, ABD ile imzalanacak ikili güvenlik anlaşmasını seçim sonrası oluşacak yeni hükümete bırakması belirsizliği artırdı" dedi.
Ülkede iki turlu gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarının açıklanmasının eylül ayı sonunu bulması ve hükümetin kurulmasının gecikmesinin yönetimdeki belirsizliği artırdığını belirten Çolakoğlu, şöyle devam etti:
Güvenlik ve iç siyaset kaynaklı bu sorunlar doğal olarak Afganistan'a yapılan hem dış yardımları hem de yabancı sermaye yatırımlarını olumsuz etkiledi. Hatta Afganistan'a yatırım yapmayı düşünen yerli ve yabancı şirketler bile nihai kararlarını 2014 sonrasına ertelediler. 2015 yılı itibarıyla Afganistan'da kurulu siyasi ve ekonomik sistemin ciddi bir sıkıntıya maruz kalmadan devam etmesi, ABD ve Türkiye'nin de aralarında bulunduğu bazı NATO üyelerinin ülkede kuvvet bulundurmaya devam etmesi ve son olarak Çin'in özellikle ulaşım altyapısı, madencilik ve diğer sektörlerde ülkeye ekonomik yatırımlar yapma taahhüdüyle, Afganistan'daki büyüme hızının yükselmesi beklenebilir."
KRİTİK KOLTUKLAR BOŞ
Geçen yılın nisan ayında başlayan devlet başkanlığı seçim sürecinin uzaması, ardından da kabinenin aylarca oluşturulamamasının yarattığı siyasi belirsizlik, ülke ekonomisine de olumsuz yansıdı. Ülkede bir yıldan fazla zaman geçmesine rağmen, kabine tamamen kurulamadı. Vekaleten görevini yürüten Savunma Bakanı, parlamentodan güvenoyu alamadı. Anayasaya göre, kabine üyelerinin parlamentodan güvenoyu alması gerekiyor. Yine Başsavcı, Yargıtay Başkanı, bazı bağımsız komisyon başkanı da belirlenemedi.
Afganistan'da ABD girişimleri sayesinde kurulan Ulusal Birlik Hükümetinde, seçimde yarışan Abdullah Abdullah ve Muhammed Eşref Gani'nin kararları ortak alması gerekiyor. Gani, her ne kadar devlet başkanı olsa da kabinenin kurulması ve bakanların belirlenmesi konusunda tek başına karar veremiyor, bakanların belirlenmesinde hem Gani hem de Abdullah'ın onayının gerekmesi kabinenin kurulma sürecini uzatıyor.
Ülkede, özel tüketim ve yatırımlar azalırken, hükümet vergi toplama konusunda da yetersiz kaldı. Mali hedefler, 2014 yılında iç gelirlerin 527 milyon dolar kadar bir farkla hedefin altında kaldı. Gelirler toplamı, hedeflenen 2,1 milyar doların altında kalarak, 1,9 milyar dolar sevisinde gerçekleşti. Buna göre, iç gelirler devlet harcamalarının sadece yüzde 44'ünü finanse edebildi.
2013'te 3 bin 895 olan yeni açılan şirketlerin sayısı, geçen yıl 2 bin 86'ya düştü. Aynı dönemde yeni kurulan yabancı sermayeli şirket sayısı ise 98 oldu. 2013'te 193 yabancı şirket kurulmuştu.
Ülkede bankaların ikisinin mali durumunun "tehlikeli derecede zayıf", geri kalan 6 bankanın ise "zayıf" durumda olduğuna yer verilen IMF raporunda, "Bankacılık sektörü açığı gevşek uygulamalar ve mali sektör reformlarındaki gecikmeler nedeniyle arttı" ifadesine yer verildi. IMF, Afgan hükümetinin yapısal reformlar konusundaki taahhütlerine dayanarak, ekonomi için 2015'te yüzde 3,5, 2016'da yüzde 5, 2017'de ise yüzde 6 büyüme bekliyor.