İranlı iktisatçıdan `Riyal` değerlendirmesi

İran'da ekonomik kriz zaman zaman geniş halk kitlelerinin katıldığı protestolara neden oluyor. ABD'nin ekonomik yaptırımlarından olumsuz etkilenen İran halkı, işsizlik, zamlar, enflasyon ve döviz kurunun hızlı yükselişinden şikayet ediyor.

İran'da yayımlanan Asya gazetesinin Genel Yayın Yönetmeni ve ekonomi uzmanı Nevid Cemşidi, riyalin son haftalarda yabancı para birimleri karşısındaki tarihi düşüşünü AA muhabirine değerlendirdi.

Cemşidi, "İran parasının değer kaybetmesinin iki nedeni var.  Birincisi; negatif ekonomik büyüme, azalan istihdam, bankacılık sistemindeki  bozukluklar, gayrisafi milli hasıla ve kişi başına gelirdeki düşüş. İkincisi;  Merkez Bankasının döviz rezervlerinin azalmasıdır. İkincisi birincisinden daha  önemlidir." dedi.

Tahran yönetiminin, zaman zaman piyasaya döviz sürme veya piyasadan  döviz çekme yöntemiyle kuru kontrol altına almaya çalıştığına işaret eden  Cemşidi, "İran'ın ihracatı petrol ve petrol ürünlerine dayalı. ABD yaptırımları  nedeniyle petrol ihracatı durma noktasına gelirken, kötü yönetim ve yeni tip  koronavirüs (Kovid-19) salgını ihracatın en alt seviyelere gerilemesine sebep  oldu." ifadelerini kullandı.

"TAHRAN YÖNETİMİNİN YURT DIŞI SAVURGANLIĞI"

Cemşidi, ayrıca Tahran yönetiminin yurt dışında desteklediği bazı  örgütlere yardımların da Merkez Bankası rezervlerini olumsuz etkilediğini dile  getirdi.

İranlı iktisatçı, şunları söyledi:

"Tahran yönetiminin yurt dışı savurganlığı döviz rezervinin  azalmasının sebeplerinden biridir. Örneğin Lübnan'daki Hizbullah Örgütü lideri  Hasan Nasrullah defalarca, masraflarının İran tarafından karşılandığını  duyurmuştur. Bu para oraya döviz olarak gidiyor. Bir süre önce İran Meclisi  Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonunun eski başkanı Haşmetullah  Felahetpişe, İran'ın Suriye'de Beşar Esed'e 30 milyar dolar gönderdiğini  açıklamıştı."

"İHRAÇTAN ELDE EDİLEN DÖVİZ ÜLKEYE GİRMİYOR"

Ülkede 1 doların son günlerde 200 bin riyal seviyesine hızla  tırmanışının bir başka nedeninin "ihraç edilen ürünlerin paralarının ülkeye  dönmemesi" olduğunu dile getiren Cemşidi, "Resmi verilere göre, son 2 yılda özel  ve tüzel 15 bin şirketin ihracattan elde ettiği 72 milyar dolardan sadece 45  milyar doları ülkeye döndü. 27 milyar dolar ülkeye giriş yapmadı. 27 milyar dolar  İran'ın 2 yılda ithal ettiği asli ihtiyaç ürünlerinin toplam değerine denktir."  dedi.

ÜLKENİN GELECEĞİYLE İLGİLİ GÜVEN SORUNU

Bazı İranlı siyasetçilerin dahi ülkenin geleceğinden ümitli  olmadıklarına ve bu nedenle paralarını yurt dışında bazı bankalardaki döviz  hesaplarında tuttuklarına işaret eden Cemşidi, şunları kaydetti:

"Associated Press'e göre, İran'ın yıllık petrol dışı ihracatı 40  milyar dolar civarında; ancak bu paranın sadece yarısı ülkeye giriyor. Diğer  kısmı yabancı ülkelerdeki bankalarda tutuluyor. Bunu İran'ın geleceğiyle ilgili  ümidi olmayan siyasetçiler yapıyor. Bu nedenle parayı ülkeye getirmek yerine yurt  dışında tutuyorlar. Böylece İran halkına ait olan ihracattan elde edilen döviz  yurt dışına çıkarılmış oluyor."