Güncelleme : 07.12.2015 Cuma 15:42
Fed'in 2013 yılı ortasında varlık alımlarını azaltacağını duyurmasıyla piyasalarda başlayan çalkantı, ABD Merkez Bankası'nın (Fed) bastığı paralarla büyük bir nakit girişi yaşayan gelişen ülkelerde yarattığı varlık satışları ve bunun oluşturduğu cari açık veya büyük fon ihtiyaçları bu ülkelerde hassasiyet oluşmasına neden oldu.
Petrol fiyatlarının 100 doların üzerinde olduğu dönemlerde Türkiye, Hindistan, Brezilya, Güney Afrika ve Endonezya gibi bu ülkeler hızla büyüyen enerji ithalatçıları oldular ve birlikte "Kırılgan Beşli" olarak anılmaya başlandılar. Fakat petrol fiyatlarında 2014 yılının ortasından itibaren başlayan düşüşler ve sert şekilde zayıflayan kur sayesinde ülkelerin bu açıkları daralıyor.
Hindistan'ın cari açığı JP Morgan verilerine göre, bu yıl toplam ekonomik üretimin yüzde 0.9'una daralırken, 2012 yılında yüzde 8 açık veren Ukrayna'nın fazla vermesi bekleniyor. Diğer ülkeler biraz daha az gelişme gösterdi. Türkiye bu yıl yüzde 5.2'lik bir açık verirken, resesyona rağmen Brezilya yüzde 3.4 ile 2012 yılından daha büyük açık vermeye hazırlanıyor.
Reuters'in haebrine göre, UBS stratejisti Manik Narain "Net bir şekilde görülüyor ki düşük petrol fiyatları ticaret dengelerine yardımcı oluyor, o yüzden bu pozitif bir şey" dedi.
"Fakat cari açıklardaki iyileşmenin hiçbirisi artan ihracattan kaynaklanmadı" diyen Narain, "Hükümetler cari açığı kontrol altına alabilmek adına yerel talebe çok zorluk çıkarttılar" ifadelerini kullandı. Fakat petrol fiyatları ve kurlardaki değişiklikler bazı açıkları kapatırken, emtiaya güvenen ve sabit kur oranına sahip ülkeler bunun ters etkisini görüyorlar.
Örneğin Venezuela'nın 2012 yılında yüzde 2.9 olan cari fazlası yüzde 8.1 cari açığa dönüşmüş durumda. Altı üyeden oluşan ve 2012 yılında yüzde 22, 2014 yılında yüzde 13.2 olan cari fazlası şimdi yüzde 3.8'e düşen Körfez İşbirliği Konseyi'nin (GCC) olduğu Ortadoğu'da da benzer düşüşler var. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, Oman, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden oluşan bloğun bu yıl petrol geliri 2014 yılına oranla 275 milyar dolar daha az olacak. Bununla beraber Kuveyt dışındaki bütün GCC ülkeleri para birimlerini dolara sıkıca sabitliyorlar. Dolayısıyla kur tarafında pek fazla rahatlama olmadığından ithalat talebindeki düşüşü dengeleyebilmek için bütçe harcamalarını artırmak durumunda kalacaklar.
Para birimlerinin değer kaybetmesine izin veren diğer ülkeler ise kendilerini daha iyi bir durumda buldu. Rusya'nın 2012 yılında gayrı safi yurt içi hasılasının yüzde 3.5'i olan cari fazlası yüzde 5'e yükseldi. Malezya'nın bütçe fazlası 2012 yılından bu yana yarı yarıya inerken, Fed'in varlık alımlarını azaltmaya başlayacağını açıklamasından bu yana ringgit yüzde 30 değer kaybetti.