İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nin envanterinde yer alan ve onlarca yıldır çalışmaz durumda bulunan, Milli Gelir Hesaplama Makinesi MONIAC (Monetary National Income Analog Computer), Türkiye İş Bankası’nın katkılarıyla yeniden çalıştırıldı.
Dünya genelinde 13 adet orijinali bulunan MONIAC’i, 1949 yılında William Phillips tasarladı ve 1950’li yıllarda MONIAC Prof. Dr. Besim Üstünel’in öncülüğünde İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne getirildi. Eğitim aracı olarak kullanıldığı gibi bilim tarihi açısından da son derece önemli olan MONIAC, milli gelir denkliğini oluşturan değişkenleri anlaşılır biçimde ortaya koyuyor.
Uzman Fizikçi Adem Soylamış’ın tamir ederek tekrar işler hale getirdiği makinenin bir prototipi de Türkiye İş Bankası Müzesi’nde sergilenmek üzere üretildi. Ayrıca, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, MONIAC’ın işleyişini esas alan dijital bir simülasyon programını da hayata geçirdi.
Dünyada çalışır dört makineden biri olan MONIAC, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dekanlık katında sergileniyor.
MONIAC NEDİR?
İÜ İktisat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Haluk Alkan konuyla ilgili yaptığı açıklamada şu bilgileri paylaştı:
“Sosyo-ekonomik olayların tabiat kanunlarından farklı özelliklere sahip olduğu, bu nedenle onun fen bilimleri gibi ele alınamayacağını öne süren yaklaşımlar olduğu gibi, bunun aksine sosyal olgunun er ya da geç tabi olduğu dinamiklerin belirleneceği ve fen bilimlerindekine benzer bir değişimin bu alanda da yaşanacağı 18. yüzyıldan günümüze dek tartışılan konulardan birini olmuştur. Bu tartışmaların da etkisiyle bilimsel gelişme sürecinde sosyo-ekonomik olayları anlaşılabilir modellerle açıklama girişimleri hep vardır. Bu girişimlerden birisi hiç şüphesiz ‘MONİAC Milli Gelir Hesaplama Makinesi’dir. Bu makine mühendislik bilgisi ile ekonomik ilişkileri açıklamaya çalışan bir model olarak bilim tarihi açısından bir değer ve ekonomi eğitimi için çok açıklayıcı önemli bir buluştur. Dünyada sayılı örneği bulunan ve çok azı çalışan bu makineyi tekrar çalışabilir vaziyete getiren ve emeği geçen herkese çok teşekkür ederim” dedi.