Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener, AA muhabirine, ABD'nin İran'a yönelik baskılarını artırma stratejileri doğrultusunda yaptığı yeni hamlelerle küresel enerji piyasalarında tansiyonu yükseltmeye devam ettiğini söyledi.
ABD'nin nükleer anlaşmadan çekildiğini duyurmasının ardından İran'a yönelik yaptırımlarını açıkladığını hatırlatan Akyener, küresel piyasalar tarafından bu hamlelerin beklendiğini ifade etti.
İran'ın mevcut durumda ortalama günlük 2,5 milyon varil petrol ve hafif petrol olarak nitelendirilen kondensat üretebildiğine işaret eden Akyener, şunları kaydetti:
"ABD Başkanı Donald Trump'ın müttefiklerinden 4 Kasım'a kadar İran'dan yaptıkları petrol ithalatını sonlandırması isteğinin Türkiye'yi etkilemesi beklenmiyor. İran'ın en büyük ithalatçıları arasında Çin, Hindistan, Güney Kore ve Türkiye bulunuyor. ABD söz konusu ithalatçı ülkeler üzerinde baskı oluşturmaya çalışacak ve İran ile ticaretlerini sonlandırmalarını isteyecektir. ABD'nin bu baskıları daha önce olduğu gibi Avrupalı müttefikleri nezdinde etkili olabilir ancak Çin, Hindistan ve Türkiye gibi asıl büyük alıcılar nezdinde etkili olamayacaktır. Daha önceki ambargo döneminde sadece Güney Kore, Japonya ve Avrupa ülkeleri etkilenmiştir. Bu sefer de benzer şekilde olabilir fakat kararın kabulü ve uygulamasının eskisi kadar kolay ve hızlı olmayacağı bekleniyor. Söz konusu çağrıya direnç haliyle çok daha fazla olacaktır."
İran'ın bu tarz ambargo senaryolarına karşı daha fazla hazırlıklı olduğunu anlatan Akyener, ABD'nin bu yaptırımlarına Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, İtalya, Almanya, Japonya gibi ülkelerin sıcak bakmadığını ve hatta bazılarının karşı olduğunu dile getirdi.
Akyener, yakın zamanda Shell ve Total gibi büyük Avrupalı şirketlerin İran ile ticaretlerini sonlandırdığını ancak ülkede birçok şirketin farklı alanlarda yatırıma devam ettiğini ifade ederek, "İran'da arama, üretim ve servis alanlarında yatırım yapan, 2015’te imzalanan nükleer protokole güvenerek uzun dönemli teminatların ve anlaşmaların altına imza atan çok sayıda batılı şirket bulunuyor. Zaten biraz da bu gibi sebeplerle ABD dışında nükleer anlaşmaya imza atan devletlerin hiçbiri ABD’nin ilgili kararında hemfikir olmadı." değerlendirmesinde bulundu.
AMBARGOLARA ALTERNATİF UYGULAMALAR
Akyener, ABD'nin bu yaptırım sürecinde alternatif çözümlerle İran'dan petrol ithalatı sürecinin devam edeceğini belirterek, "Ambargo sürecinin bir neticesi olarak gayri resmi petrol ticareti yine zirve yapacak. Daha önce İran ile ticarette ticari swap(takas) yöntemi, Dubai merkezli paravan şirketler üzerinden petrol swap yöntemi, farklı
para birimleri ile ticaret gibi opsiyonlarla ambargoların kolaylıkla delindiği yaşanmış bir tecrübedir. Bu alternatifin yanı sıra daha legal olan ilgili bankalar arasında yerel para birimleri akışı kullanılarak yapılabilecek alternatifler de mevcut." dedi.
Çin'in Mart 2018'de Şanghay Uluslararası Enerji Borsasını devreye aldığını ve bu borsanın da İran petrolü için alternatif oluşturduğunu ifade eden Akyener, burada yuan ile ticaret imkanı elde edileceğini, ileri tarih teslimatlı ya da fiyat sabitlemeli işlemler yapılabileceğini söyledi.
Akyener, söz konusu dönemde petrol fiyatlarında ciddi değişiklikler beklenmediğine işaret ederek, "Bu dönemde İran'ın üretim seviyesi bazı İranlı yetkililerce vurgulandığı gibi günlük 2 milyon varil seviyelerinde olmasa da ortalama günlük 1,5-1,7 milyon varil arasında sabit devam edebilecek. Küresel petrol arzı ve fiyatlarda çok abartılı bir etki yaşanmayacak. Şu an yaşanan durum psikolojik. Zaten piyasalarda arz fazlası bulunuyor. Kaldı ki, ABD’nin dolar paritesini yükseltme kararı ve merkez bankası politikaları da petrol fiyatları üzerinde negatif etki oluşturuyor." değerlendirmesinde bulundu.