İstirahat raporu alan çalışanın istirahatli olduğu süre zarfında çalışması durumunda, işverenin söz konusu kişinin çalıştığını SGK’ya bildirmesi şart. Raporlu işçisinin çalıştığını SGK’ya bildirmeyen işverene, brüt asgari ücretin yarısı kadar, 1.788 TL ceza uygulanıyor.
Çalışanlar hastalık durumunda işe gitmekte zorlanabiliyor ve iyileşmek için evde istirahat etmek isteyebiliyor. Böyle bir durumda, hastalanan çalışanın devamsızlığının nedenini hastaneden aldığı sağlık raporu ile kanıtlaması gerekiyor. Eğer çalışan hastalandığını gösteren raporu işverenine veremezse, yaptığı devamsızlık mazeretsiz olarak kabul ediliyor. Diğer taraftan, pek çok işverenin çalışanların sık sık rapor almasının yol açtığı suistimaller konusunda şikayetçi olduğu görülüyor.
Rapor parası nedir?
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından hastalık sigortası kapsamında sigortalılara raporlu olduğu günler için geçici iş göremezlik ödeneği ödeniyor. Hastalanan ve bunu istirahat raporu ile belgeleyen sigortalılara istirahatlı oldukları günler için ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, çalışanlar arasında çoğunlukla ‘rapor parası’ olarak biliniyor. Rapor parası ile sigortalının hastalık nedeniyle çalışamadığı günlerde gelir kaybına uğramasının önlenmesi amaçlanıyor.
Rapor parası, SGK tarafından yetkilendirilmiş hekim veya sağlık kurulları tarafından verilen sağlık raporuna bağlı olarak ödeniyor. Aksi taktirde, yetkilendirilmemiş hekim ve kurumlardan rapor alınması durumunda SGK tarafından rapor parası ödenmiyor.
Çalışanın hasta olduğu döneme ilişkin olarak verilen istirahat raporlarında, rapor bitim tarihinde sigortalının çalışabileceği veya işbaşı yapmayıp tekrar kontrol için muayene olması gerektiği belirtiliyor. Bu açıdan, raporlu işçiye rapor bitim tarihinde işbaşı verilmiş ise çalışmaya başlaması gerekiyor. Ancak kontrol ibaresi belirtilmiş ise hekim tarafından tekrar muayene edilen çalışan, çalışamaz raporunu kapattırmalı ve işbaşı tarihi almalı.
Rapor parasının miktarı, ayakta tedavilerde sigortalının günlük kazancının üçte ikisi, yatarak tedavilerde ise yarısı kadardır. Bu durumda, raporlu çalışan hastanede yatıyorsa daha az, evinde istirahat ediyorsa daha çok rapor parası alıyor. Ayrıca, yüksek ücretli çalışana ödenen rapor parası da daha yüksek oluyor.
Rapor parası ne kadar süre ödeniyor?
SGK, raporlu olunan sürenin üçüncü gününden itibaren rapor parası ödemeye başlıyor. Bu durumda, 5 günlük rapor almış olan bir çalışana raporlu olduğu 3’üncü, 4’üncü ve 5’inci gün için toplamda 3 günlük rapor parası ödeniyor. Ancak 2 günlük rapor alan bir çalışana rapor parası ödenmiyor. Bunun yanında, çalışanın iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremez durumda olması halinde, yani bu nedenle raporlu olması durumunda, raporlu olduğu bütün günler için rapor parası ödeniyor. Böylece, iş kazası nedeniyle istirahat raporu alan çalışanın herhangi bir gelir kaybına uğraması önlenmiş oluyor.
Rapor parası nasıl alınır?
Çalışanın raporunu işverene sunması ve işverenin de raporu 5 gün içinde e - rapor sistemine girmesinden sonra SGK sistemine düşen rapor inceleniyor ve onay veriliyor. Söz konusu onayın ardından PTT’ye ödeme talimatı gönderiliyor. Çalışana da kısa mesaj aracılığıyla bilgi veriliyor. Sonrasında da çalışan gidip rapor parasını alabiliyor. Rapor parasının 2 ay içerisinde alınmaması durumunda söz konusu tutar SGK’ya iade ediliyor.
Raporlu kişi çalıştırılabilir mi?
İstirahat raporu alan çalışana SGK tarafından rapor parası ödenebilmesi için çalışanın raporlu olduğu sürede çalışmamış olması ve işveren tarafından e - bildirge sisteminde çalışanın çalışmadığı günler için eksik gün nedeni olarak ‘01 - İstirahat’ seçeneğinin işaretlenmiş olması gerekiyor. Bu şekilde, SGK söz konusu çalışan için ‘çalışmadı’ bildiriminin yapıldığını kabul ederek kişiye rapor parasını ödüyor.
İşveren raporlu çalışanı SGK’ya bildirmezse ne olur?
İşçinin istirahat raporu süresinde çalıştığı tespit edilmesi durumunda çalışana SGK tarafından çalıştığı günler için iş göremezlik ödemesi yapılmayacaktır. Ancak bu durumdan SGK’nın haberi yoksa, yani işveren istirahatli olduğu süre içinde çalışan kişi için ‘çalıştı’ bildirimini yapmazsa, SGK sigortalının raporlu olduğu süre içinde çalışmadığını kabul ederek, raporlu görünen çalışana rapor parası ödeyecektir. Bu durumda, söz konusu tutar yersiz ödeme kapsamında kanunî faizi ile birlikte geri alınacaktır.
Böyle bir durum tespit edildiğinde, işverene idari para cezası da uygulanıyor. Buna göre, kişinin raporluyken çalıştığını SGK’ya bildirmeyen işverene, bu bildirimi yapmaması nedeniyle brüt asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası kesiliyor. Bu tutar da 2021 yılı için 1.788,75 TL. Dolayısıyla, istirahat raporu alan çalışanın istirahatli olduğu süre zarfında çalışması durumunda, işverenin söz konusu kişinin çalıştığını SGK’ya bildirmesi şart.
Diğer taraftan, istirahat döneminde kişinin çalışmasının, hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymaması sonucu tedavi süresinin uzamasına veya iş göremezlik oranının artmasına ve malûl kalmasına neden olması durumunda çalışana ödenecek iş göremezlik ödeneğinin dörtte birine kadarı SGK tarafından eksiltiliyor.