Güncelleme : 09.05.2014 Cuma 18:48
Alibaba'nın ABD tarihinin en büyük halka arzına hazırlanmasıyla bugünlerde gündeme oturan 'ilk halka arz' (IPO) kavramı, 80'li yılların kaos ortamında doğdu
Çinli e-ticaret devi Alibaba Group, ABD tarihinin en büyük halka arzına hazırlanıyor. Bu tip halka arzların tarihi, 80'li yıllara ve bugün Goldman Sachs yöneticilerinden olan Eric Dobkin'e dayanıyor.
1984 yılında Goldman Sachs'ta çalışırken Dobkin'e hisse senedi taahhütlerinde dokuzuncu sırada olan bankanın konumunu iyileştirme görevi verildi. O yıllarda halka arz binlerce broker tarafından hisselerin bireysel yatırımcılara satışı şeklinde gerçekleşiyordu.
Kendisine verilen görevi nasıl yerine getireceğini düşünen Dobkin, Goldman Sachs'ın kurumlara hisse senedi satabiliyorsa, daha büyük hisse arzında da bulunabileceğine karar verdi. Böylece Wall Street'in yeni halka arz modeli ortaya çıkarken, Dobkin de modern dünyada şirketlerin yeni sermaye artışı yönteminin fikir babası oldu. Yeni model, yatırımcı havuzunu büyük ölçüde genişletirken, bankanın fiyatlandırma ve hisse tahsisindeki aracılık rolünü de bir o kadar geliştirdi.
Yaklaşık 30 yılın ardından bugün, Alibaba'nın hisse satışının başını çektiği 'ilk halka arzlar (IPO)', 1985'ten bu yana yaşanan dönüşümü açığa çıkaracak şekilde yükselişte. Bloomberg verilerine göre, şirketler geçtiğimiz yıl bu yolla küresel ölçekte 150 milyar dolar gelir elde etti. 20 milyar dolar gelir getirmesi beklenen Alibaba halka arzı, bu modelin profesyonel yatırım uzmanlarının cepleri ve emeklilik fonlarına uzanan bir küresel ilişkiler ağı haline geldiğini kanıtlar nitelikte.
Ancak bu halka arzlara yöneltilen eleştiriler de oldukça fazla. Eleştiriler genel olarak, modelin şeffaf olmamasınına ve masraflılı oluşuna yöneltiliyor. Ayrıca IPO'ların büyük yatırımcı ve bankalara aşırı güç sağladığı da eleştirilen noktalar arasında. Zira banka ve yatırımcılar geçen yıl aracılık ücretlerinden kazançlarını, 2012 yılına kıyasla yüzde 23 oranında artırarak 28 milyar dolara yükseltti. IPO'ları eleştirenler, bu durumun, bireysel yatırımcı ve hisse satan şirketin zararına olduğunu savunuyorlar