Güncelleme : 11.02.2015 Cuma 14:30
ABD Merkez Bankası (Fed) yetkilileri arasında ekonomiye dair değerlendirmelere esas oluşturan istihdam göstergeleri üzerinde tarihsel önemde bir değişiklik yapılması konusunda süren tartışma, Fed'in ilk artırımdan sonraki faiz artırımlarında çok daha yavaş hareket edeceğine işaret ediyor.
Üst düzeyli Fed yetkilileri ve eski Fed çalışanlarıyla yapılan söyleşilere göre, ekonominin, enflasyonda yükselişe yol açmadan, çok daha düşük işsizlik seviyeleri yaratabileceği görüşü Fed'in ekonomik modelleri arasına yerleşiyor ve giderek ağırlık kazanıyor.
Fed'in geçirmekte olduğu bu temel değişim, yıl ortasında beklenen ilk faiz artırımının tarihini büyük ihtimalle değiştirmeyecek. Fakat Fed Başkanı Janet Yellen'a, sonraki faiz artışlarını son derece yavaş yaparak, olabildiğince fazla istihdam yaratmak ve enflasyonu tekrar yüzde 2'ye yükseltmek için sağlam gerekçeler verecek.
2016 SONUNDA YÜZDE 2,5'E YÜKSELEBİLİR
Üst düzeyli Fed yetkililerinin son olarak Aralık'ta yayımlanan tahminlerine göre şu anda sıfır ile yüzde 0.25 aralığında bulunan faizlerin 2016 sonunda yüzde 2.5'e veya daha yukarı yükseleceği öngörülüyor.
Fed'in üst düzeyli isimlerinden Jerome Powell, Pazartesi günkü açıklamalarıyla, tam istihdam anlamına gelen "doğal" işsizlik oranının eskisine kıyasla gerilediğine işaret eden son Fed yetkilisi oldu.
Powell'ın "Belki de doğal işsizlik oranı geriledi... Belki (yüzde) 5, belki daha da altında" şeklinde telaffuz ettiği düzey, şimdiki işsizlik oranı olan yüzde 5.7 ile, daha önce Fed yetkililerinin enflasyonda yükselişe yol açacağını ifade ettikleri yüzde 5.2 ile yüzde 5.5 aralığının belirgin derecede altında kalıyor.
HEDEF GERİLİYOR
Atlanta Fed Başkanı Dennis Lockhart, tam istihdam düzeyinin ne olması gerektiği sorusunun, merkez bankasının enflasyonu hedef seviyeye yükseltmek için işsizliği olağanüstü düşük düzeye düşürme konusunda karar alacağı esnada önem kazanacağını söyledi.
Lockhart geçen hafta Cuma günü yaptığı açıklamada, "Ulaşmaya çalıştığımız düzeyin, eskiden telaffuz ettiğimize kıyasla daha düşük olması fikrine son derece açığım" dedi.
Boston ve Minneapolis Fed yetkilileri de tahminlerini düşürmeyi değerlendirdiklerini ifade ederken, merkez bankasının basına yönelik açıklamalar konusundaki politikası uyarınca adlarının açıklanmasını istemeyen bazı Fed çalışanları da benzer beyanlarda bulundular.
Fed yetkilileri birkaç aydır, istihdamın artmasını sağlayan ekonomik hızlanmaya rağmen, ekonomide toparlanmayı kesinleştirecek ve Fed'in olağanüstü kriz politikalarını terk etmesini sağlayacak ücret ve fiyat artışlarının neden görülmediği konusunu çözmeye çalışıyorlar.
Şimdi ise işsizlik piyasasının, ücret ve fiyatları yükseltecek kadar sıkıştığı noktanın, daha önceden varsayılandan daha uzakta olduğu görüşü ise giderek ağırlık kazanıyor.
ABD Merkez Bankası'nın, fiyatlarda istikrarlı seyir ile uyumlu oran olarak da ifade edilen tam istihdam için resmi bir hedefi bulunmuyor. Ancak tam istihdamın olabildiğince yakın tahmin edilmesi Fed açısından hayati önem taşıyor.
Fed'in kullandığı temel ekonomik model çerçevesinde üç ayda bir yayımlanan verilere göre "doğal işsizlik" düzeyinin ne olduğu hakkındaki tahminler 1960'lardan bu yana ortalama yüzde 6.3 oranında bulunuyor.
Buna karşılık Fed çalışanları 2013 yılında yüzde 5.6 olan bu oranı geçen yılın sonu itibariyle yüzde 5 düzeyine kadar indirdi. Bu durum yerel Fed başkanlarının ve Fed kurul üyelerinin gelecek ay yayımlanacak olan tahminlerini aşağı çekmelerine yol açabilir.
Fed'in yerel birimleri tarafından yapılan yayımlanmış ve yayımlanmamış araştırmalara göre ise söz konusu düzeyin yüzde 4.7'ye kadar indiği tahmin ediliyor.
TAHMİNLERİN DÜŞMESİ HENÜZ GARANTİ DEĞİL
Üst düzeyli Fed yetkililerinin tümünün ise tahminlerini değiştirmediği görülüyor. Örnek olarak Cleveland Fed Başkanı Loretta Mester geçen hafta yüzde 5.5 düzeyindeki tahmininde ısrarlı olduğunu ifade etti.
ABD ekonomisinin resesyondan çıkmasıyla birlikte üst düzeyli Fed yetkilileri işverenlerin aradıkları becerilere sahip olmayan uzun süreli işsizlerin sayısındaki artışı da göz önüne alarak doğal işsizlik oranına dair tahminlerini yukarı yönlü revize ediyorlardı.
Ancak işsizliğin, ücret ve fiyatlarda artışa yol açmadan sert şekilde düşmesi bu tahminlerin aşağı yönlü revize edilmesine neden oldu. Yellen ile benzer görüşlere sahip dengeli para politikası yanlısı San Francisco Fed Başkanı John Williams, iki yıl önce yüzde 6 civarında olan tahminini yüzde 5.2'ye indirdi.
Halbuki Williams eskiden yaptığı araştırma çalışmalarında, politikalar belirlenirken doğal istihdam seviyesi hakkındaki tahminlere çok güvenilmemesi gerektiğini, çünkü bu tahminlerin belirsizlik içerdiğine dikkat çekmişti.