Enflasyon rakamları beklentilerin tamamını aşarak, haziran ayında Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yıllık %17,53 ve aylık %1,94’lük artış gösterdi. Beklentileri ve tahminleri aşan enflasyon önümüzdeki iki-üç aylık dönem için de önemli bir gösterge oldu. Anadolu Ajansı Finans’ın haziran ayı enflasyon verilerine ilişkin beklenti anketi, 18 ekonomistin katılımıyla gerçekleşmiş ve 2 Temmuz'da yayınlanmıştı. Bu ankete göre ekonomistlerin haziran ayı enflasyon beklentilerinin ortalaması yüzde 1,46 olmuştu. Yıllık enflasyon tahmini ise bir önceki ayı aşarak yüzde 16,97 seviyesine çıkmıştı. Diğer bir beklenti anketi ise Bloomberg HT Araştırma Birimi’nin yaptığı enflasyon beklenti anketiydi. 21 kurumun katıldığı ankette TÜFE’nin haziran ayında aylık bazda yüzde 1,4 ve yıllık bazda yüzde 16,9 artması yönünde bir beklentinin olduğu görülmekteydi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 57 katılımcıyla gerçekleştirdiği “Piyasa Katılımcıları Anketi”ne göre ise haziran ayı enflasyon beklentisi aylık bazda yüzde 1,21, cari yıl sonu TÜFE beklentisi ise yüzde 14,46 seviyesine yükselmişti.
BEKLENTİ ANKETLERİ NEYİ GÖSTERİYOR?
Bütün bu beklenti anketlerinde gördüğümüz ocak ayından bu yana her ay enflasyon beklentisinin sürekli yukarı yönlü artmasıdır. Yıl sonu enflasyon beklentisi ocak ayında yüzde 11,47 iken nisanda yüzde 14,02'ye, haziranda yüzde 14,99‘a kadar yükselmiştir. Yani enflasyona dair beklentiler altı aylık süreç içerisinde sürekli yukarı yönlü ivmelenmiştir.
Beklentilerdeki artışa paralel olarak haziran ayı enflasyon rakamlarının da yüksek çıktığını görüyoruz. Haziran ayında tabi ki beklentilerin de üstünde bir yükseliş görüldü. Altı aylık enflasyon rakamlarının yüzde 8,45 seviyelerine geldiği görülüyor. Altı aylık bu enflasyon rakamı şüphesiz memur, emekli, işçi, işçi emeklisi maaşlarında yapılacak artış açısından önemli bir göstergedir. Yılın ilk altı ayının yüzde 8,45’lik enflasyon oranıyla tamamlanması aynı koşullarda yıllık düzeyde enflasyonun yüzde 16-17 seviyelerinde çıkabileceğini gösteriyor. Bu durum yıl sonu enflasyon beklentilerinin ise yüksek olmakla birlikte hala gerçekleşebilecek enflasyonun biraz da olsa altında olduğunu işaret ediyor.
HAZİRANDA EN ÇOK HANGİ ÜRÜN GRUBUNUN FİYATLARI ARTTI?
TÜFE haziran ayında yüzde 1,94 artarken bu artışta ana harcama grupları itibarı ile aylık bazda artışın en yüksek olduğu grup yüzde 4,5 ile ev eşyası fiyatlarında gerçekleşti. İkinci sırada en yüksek artış yüzde 4,46 ile eğlence ve kültür fiyatlarında gerçekleşirken, en hızlı üçüncü artış ise yüzde 3,82 ile lokanta ve otel fiyatlarında oldu. Haziran ayında pandemi sürecinin azalması yavaş yavaş ekonomik açılımları ve hareketlenmeyi başlatmış olduğundan lokanta, otel, kültür ve eğlence gibi hizmet sektörlerinde fiyat artışları yaşanmıştır. Pandemi süreci boyunca evden çalışma sürelerinin artması elektronik ev eşyası ve mobilya talebini artırmış, Katma Değer Vergisi indirimlerinin de etkisiyle artan talebe bağlı olarak ve hammadde fiyatlarının yükselmesi nedeniyle ev eşyası fiyatlarındaki artışlar enflasyona negatif etkide bulunmuştur.
TEMMUZ ENFLASYON BEKLENTİSİ
Temmuz ayından itibaren kısıtlamaların kaldırılmış olması temmuz ayı enflasyon rakamları üzerinde bir baskı oluşturacaktır. Diğer taraftan elektrik, doğal gaz gibi enerji fiyatlarına yapılmış olan yaklaşık yüzde 15’lik zamlarda temmuz ayından itibaren geçerli olacağından, temmuz enflasyonu üzerine maliyet yönlü bir baskı oluşturacaktır. Diğer taraftan maliyet artışlarının altında yaklaşık yüzde 3,5’lik oranda zam yapılan çiğ süt fiyatları da enflasyon sepeti içinde ağırlığı fazla olduğu için, temmuz ayında yoğurt, peynir gibi süt ürünlerine uygulanacak fiyat değişikliği nedeni ile temmuz ayı enflasyon rakamlarını yukarıya taşıyacaktır. Ancak genel olarak ilk defa haziran sonunda düşüş gösteren dünya gıda ve hammadde fiyatları çok az da olsa temmuz enflasyonu üzerindeki maliyet baskısını azaltacaktır.
Diğer taraftan gözlerden kaçan 2021'de küresel piyasalardaki şartlar ve döviz fiyatları nedeni ile çok hızlı artış yaşanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) enflasyon rakamları üzerinde çok ciddi bir baskı oluşturmaya devam etmektedir. Yaklaşık olarak ocak ayından bu yana altı aydır her ay enflasyon üzerine 4 puana yakın bir ilave üretici fiyatlarından eklenmektedir. Haziran ayında aylık bazda Yİ-ÜFE yüzde 4,01 artış göstermiştir. Son altı ayda yüzde 22,04, geçen yılın aynı ayına göre ise yüzde 42,89’luk yükseliş görülmektedir. Yani üretici fiyatlarındaki artışın enflasyon rakamları üzerine baskısı ciddi oranda devam etmektedir.
Beklentilerdeki yükselişi de göz ardı etmemek gerekmektedir. TCMB tarafından yapılan “Piyasa Katılımcıları Anketi” de önemli bir göstergedir. Mesela temmuz ayı anketinde cari yıl sonu TÜFE beklentisi bir önceki anket döneminde yüzde 14,46 iken, yüzde 15,64 seviyesine yükselmiştir. Ayrıca hem 12 ay sonrası (%12,12 iken %12,62) hem de 24 ay sonrası için (%10,16 iken %10,43) enflasyon beklentisinin yükseldiği görülmektedir. Merkez Bankası’nın Piyasa Katılımcıları Anketi dahil piyasaya dönük beklentileri ölçen bütün çalışmalar enflasyona ilişkin beklentilerin yukarı yönlü olduğunu göstermektedir.
Sözün özü; Temmuzda ekonomide yeniden normalleşme başlamıştır. Bu normalleşme doğal olarak özellikle hizmet sektöründe fiyat artışlarını beraberinde getirmektedir. Hizmet sektörü fiyat artışlarına enerji fiyatlarında yapılan artışları, az da olsa çiğ süt gibi gıda hammaddelerinde yapılan artışları ve üretici fiyatlarından gelecek yansımaları eklediğimizde temmuz ayı enflasyon rakamlarının da yüksek çıkması sürpriz olmayacaktır. Her sektörde toplumdaki algıya paralel olarak düzensiz şekilde yapılacak olan fiyat artışları da enflasyon üzerindeki baskıyı devam ettirecektir. Bu açıdan gelişigüzel fiyat artışlarından bütün sektörlerin kaçınması toplumun tamamının menfaatine olacaktır. Yaz ayları olması sebebi ile tarla ürünlerinin olumlu fiyat katkısı, son haftalarda döviz fiyatlarındaki aşırı oynaklığın nispi olarak azalması ise enflasyon rakamlarına pozitif yönde katkı sağlayacak unsurlardır.