Kamu harcamalarında aralık ateşi tuzağına düşülmedi

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Halis Kıral ve  Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Araştırma Görevlisi Mevza Kurtulmuşlar  tarafından kaleme alınan ve Sayıştay Dergisi’nde yayımlanan makaleden derlenen  bilgilere göre, mali yıl bitimine doğru kamu harcamalarında yıl ortalamasının  oldukça üstünde bir artış görülmesi “aralık ateşi” olarak tanımlanıyor.

Kamu kurumları, mali yılda kullanmadığı bütçe ödeneklerini bir sonraki  mali yıla devredemiyor. Bu durum kurumları, aralık ayına doğru kullanmadığı bütçe  ödeneklerinin tamamını harcamaya teşvik ediyor.

Kurumların söz konusu harcama eğilimi ise kamu kaynaklarının verimsiz  ve etkin olmayan bir biçimde kullanılma riskini artırıyor.

Türkiye'de 2010 dahil olmak üzere 2019'a kadar geçen 10 yıllık sürecin  incelendiği makale sonucuna bakıldığında, kamu kurumlarının "aralık ateşi"  tuzağına düşülmediği görülüyor.

Stoklanabilir mal alımları hariç cari giderler için kurumların  kendilerine tahsis edilen bütçe ödeneklerinin tamamını kullanmak amacıyla aralık  ayında aşırı harcama eğiliminde olmadıkları bulgusuna ulaşılan makalede, bununla  birlikte mevsimsel koşullar ve yatırımcı kurumlara yedek ödenekten yapılan  aktarmaların yıl sonuna doğru gerçekleşmesi sebebiyle sermaye giderlerinde bir  harcama artış eğilimi olduğu tespit edildi.

Söz konusu eğilimin kamu harcamalarında etkinlik kaybına yol açıp  açmadığını söyleyebilmek için ise yıl sonu harcama artışının ne ölçüde ihtiyati  tasarruf veya kamu çalışanlarının ataletinden kaynaklandığının tespit edilmesi  gerekiyor.

"BÜTÇENİN YILLIK HARCAMA DAĞILIMI DÜZENLİ"

Makale bulgularına ilişkin değerlendirmelerde bulunan Ankara Sosyal  Bilimler Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Halis Kıral, Türkiye'de bütçe ödeneklerini  tüketmek amaçlı aralık ayı harcama eğiliminin çok fazla görülmediğini vurguladı.

Bütçenin yıllık harcama dağılımının düzenli olduğuna işaret eden  Kıral, mevsimsel koşullardan kaynaklı aralıkta yatırım harcamalarında görülen  artışın tek başına verimsizliğe yol açtığını söylemenin doğru olmayacağı sonucuna  ulaştıklarını söyledi.

Kıral, "aralık ateşi" sorununa yönelik önerilerde de bulunarak,  şunları kaydetti:

"Bu soruna yönelik önerilen çözümlerden biri ödenek devridir.  Türkiye’de bütçe kanunları ve çeşitli kanunlar ile ödenek devrine izin veren  düzenlemeler yapılmıştır. Bunların dışında o yıl içinde kullanılmayan ödeneklerin  bir sonraki yıla devri mümkün olmamakta ve iptal edilerek kurumların ödenekleri  kullanma hakkı sona ermektedir. Ancak, ödenek devrinin mali yıl bitimi  harcamalarında artış eğimini sınırlandırabilmesi için, bu eğilimin sebeplerinin  net bir biçimde ortaya konması gerekmektedir.

Aralık ateşinin sebebi, ihtiyati tasarruf güdüsü ile kurumların  harcamalarını mali yılın son çeyreğine doğru kaydırmasıysa, ödenek devri izniyle  hem yıl sonu harcama artışının önüne geçilmesi hem de ödenek harcama kalitesinin  artırılması mümkün olabilir. Ancak, aralık ateşinin görülmesinin asıl sebebi  ihtiyati tasarruftan çok kamu çalışanlarının ataleti ise ödenek devri izinleri  mali yılın son aylarında gözlemlenen harcama artışını sınırlandıramayacağı gibi  ödenek harcama kalitesini de artıramayacaktır."