Uzmanpara yazarı Stratejist Cüneyt Paksoy milliyet.com.tr canlı yayınında gündeme dair soruları yanıtladı. İşte Paksoy`un ekonomi gündemine ilişkin sorulara verdiği önemli yanıtlar...
MAHMUT EKİNCİ

Piyasalar gevşeyen pandemi tedbirleriyle birlikte ekonomik hayatın normale dönmesini fiyatlıyor. Yılın ikinci yarısında dolarda geri çekilme bekleniyor. Döviz kurlarında son durum nedir? Gidişat ne yönde?

Bu soruya cevap arayacağımız yer dolar endeksi. Global ölçekte ciddi bir dolarizasyon yaşadık. Burada en önemli kriter pandemi sürecinde yaşananlar oldu. Dolar endeksi 100 civarına yükseldi ara ara ataklarla yüz üzerinde kalmayı denedi ama devreye ABD Merkez Bankası (FED) girdi. FED'in adımları, sınırsız adımları faizi sıfıra çekmesi... Bu anlamda destek oldu. Fed'in politikaları bu konuda etkin oluyor. Şimdi artık pandemiyi arkada bırakma sürecini konuşuyoruz. İkinci dalga gelir senaryoları da var. Bu süreci bize net olarak gösterecek virüs sürecindeki gelişmeler.

Ekonomiye ne kadar hızlı dönebiliyorsa ülkeler o derece bu sorunu hızlı atlatacak. Şu an en iyi senaryo fiyatlanıyor. En kötü görüldü. Onun içinde dolar endeksinde bir gerileme gördük. 100'lü seviyelerden 97'lere kadar bir geri çekilme... Bütün para birimlerinde bir rahatlık sağladı dolara karşı. Bunun geçici olup olmadığını deminki anlattığım hikaye belirleyecek ama dolar endeksinin gerilemesinde iki şey etkili oldu sadece basılan yüksek miktarlı para... Yani 7 trilyon dolara çıktı FED'in bilançosu. Daha da yukarı çıkma ihtimali var. Sadece o kadar paranın basılması yada dünyadaki umutların yeşermesi değil. Bir yandan da ABD'deki hali hazırda yaşanan olaylar... O da bir miktar dolar endeksi üzerinde baskı kuruyor. Artı ABD-Çin gerginliği o da dolar üzerinde baskı kuruyor. Tekrar 99-100'lere hatta onun üzerinde dönmedikçe özellikle de 98 bandı içinde kaldıkça gelişen piyasalar için olumlu.

Tabi bu ölçekte dolar/TL hareketlerine bunu indirgediğimizde, o geri çekilmenin etkisini dolar/TL hareketlerinde görüyoruz an itibarıyla.

Fakat bizim bir hikayemizde özellikle swap anlaşmaları beklentisi... Bir tanesini gerçekleştirdik. İlk swap anlaşmasını Katar'la yaptık. Çoklu görüşmeler olduğu belirtiliyor. An itibarıyla onunda bir beklentisi var. Tabi sayın bakanımızında belirttiği gibi realize oldukça, anlaşmalar gerçekleştikçe bunlar açıklanacak. Ama an itibarıyla onun da bir beklentisi var. Bir de 2018'de yaşadığımız kur şokunun Yeni Ekonomi Programı içinde, disiplin dengelenme rotasyonu içinde atılan adımlar ve alınan önlemlerle belli bir dengeye kavuşması. Belli bir bağışıklığımız var. Onun için biz diğer para birimlerine karşı daha az değer kaybederek ilerledik. Tamam biz kısa bir süre yeni tepe gördük ama diğer para birimleri kendi tepelerinin üzerinde birkaç tepe görerek ilerlediler. Bu dolarizasyonu öyle yaşadılar.

Mevcut durumu tekniğe de indirgediğimizde 6.60- 6.50- 7 bandı arasında bir bant içindeyiz. Yukarıda 6.90- 7'ler bir sınır oldu. Dolar endeksine bağlı olarak hareketler izlenecek. 6.90- 7 TL eşiği tekrar geçmedikçe kalıcı olarak bu dengelenmenin devam ettiğini hatta güç kazandığını görebiliriz. 6.50- 6.60 potansiyel olarak da devam edecek. Yani önümüzdeki dönem virüs ikinci dalgayı getirir ve dolar endeksini yükseltmezse, global ölçekte ABD- Çin ticaret savaşı başlamazsa, başka bir risk dolar endeksini beslemezse içerideki dinamiklerde virüs dahil normal seyir içinde devam ederse 6.50- 7 içerisinde yılı devam ettirmemiz mümkün. Gelişmeleri izleyip göreceğiz.

Borsada mart ayı sonundan itibaren yükseliş söz konusu. Bugün de endeks güne yüzde 0,25 artışla başladı. Borsayı neler bekliyor?

Borsa bu kadar basılan paranın en değerli olduğu yer. S&P 500 endeksi, Dow Jones Endeksi, Nasdaq Endeksi ciddi geri çekilmeler yaşamıştı şubat, mart aylarında... Fakat Nisan ayında sert bir dönüş, aslında istatistiklerde genelde Mayıs ayında sat da git denir. Ama bu sefer tam tersi oldu. Basılan paranın etkisi, olumlu seyir, en kötüyü gördük. Kademeli de açılıyoruz. Normalleşmeye doğru da gidiyoruz. Beklentilerin hız kazanması ABD borsalarında ciddi bir artış getirdi. 3400'lerden bir düşüş yaşamıştık 2170'lere kadar. Şimdi an itibarıyla S&P 500 endeksinin bulunduğu bölge 3000- 3200 bandı.

Şuana kadar basılan paranın gelişen ülkelerde çok da yayılamadığını gördük. O basılan paranın ABD ve Avrupa'dan gelişen piyasalara aktığını da göreceğiz. Yabancı efekti etkili olacak. Bizim Borsa İstanbul'da buna paralel 80-82 binlerde ciddi bir yükselişle önce 90-100 bin bandına an itibarıyla da 100 binleri aşıp 103, 200 günlük ortalama üzerinde 106 gibi önemli bir eşiği de geçerek 110 binlere kadar da bir ilerleme gösterdi. Yani tamamıyla yurt dışına bağlı hareketlerin bize de yansıması ve azalan yabancı payına rağmen içsel bir hareketle özellikle içerideki yerli kurumsalların fonların alımları.

Yerli yatırımcıların son dönemde borsaya olan ilgisi Borsa İstanbul'u 110 binlere kadar taşıdı. Önümüzdeki dönem  ABD borsalarında S&P 500 seviyelerinde 2900- 3000 bandı geçilmezse 3000 üzerinde kalıp seyri devam ettirirse Borsa İstanbul'da da yukarı yönlü hareket mümkün. Suskun olan bankacılık sektörü de son bir kaç günde ivme gösteriyor. Endeksi yukarı taşıyan ana majör sektördür. Onunda katılımıyla birlikte yukarı yönlü hareket masadadır. Ama temkinli iyimserlikteyiz. Gelecekteki kar satışlarına da konsantre olmamız gerekiyor. Orada 106 binlik destek aşağıda 100- 103 bin bandı ikinci önemli destek. Buralar geçilmedikçe buralar ve buraların üzerinde satışlar karşılandıkça kar satışları 110 bin üzerinde 111- 113 hatta 115 binlere kadar hareketlerin genişlemesi mümkün. Ama ciddi bir prim elde edildi. Virüste ikinci dalga gelmezse borsada ikinci yarının hikayesi farklı olabilir.

Vatandaşların finansman ihtiyaçlarını uygun şartlarda sağlayabilmesi amacıyla kamu bankaları ve katılım bankaları tarafından tüketici için hazırlanan yeni kredi paketleri piyasada nasıl bir hareketlilik getirecek?

Şu ana kadar atılan bütün teşvik adımları iki amacı güdüyor. Bir üretimi korumak diğeri ise istihdam tarafındaki kaybı engellemek. Bütün bu adımların anlam bulması için bir katalizöre ihtiyaç var. 1 Haziran itibarıyla açılımları hızlandırdık. Buradan bütün sağlık çalışanlarımızı kutlamak isterim.  Bunları neden söylüyorum ekonomide iyileşmeyi kalıcı olarak masada tutmak istiyorsak sosyalleşmeyi de kalıcı olarak tutmak zorundayız. Pakete döndüğümüzde de tüketimi canlandırmak gerekir. Bazı ihtiyaçlarımız ertelendi. Kamu bankalarının paketlerine baktığımızda konut, otomotiv, mobilya gibi ürünleri görmekteyiz. Bu 4 paketin ana amacı üreticinin elindeki birikmiş stoğu eritmek... Yani özel sektörü canlandırmak iç tüketimi canlandırmak. Bir de bunun tüketici tarafına etkisi var. Çok ciddi faiz indirimleri geliyor. Önemli bir paket olarak görüyorum. Motivasyon getirecektir. Bu hepimizin beraberce yürüteceği bir süreç. Fiyatları tüketicinin lehinde tutmak çok önemli. Buna uymayan kişiler olursa kapsam dışı bırakılacak. Bu paket piyasaya yukarı yönlü yansıyacaktır.

ABD'de petrol stoklarının azaldığına ilişkin veriler ve OPEC+ Grubu'nun üretim kısıntısına ilişkin toplantısının öne çekileceği haberlerinin etkisiyle petrol fiyatları üç ayın zirvesine tırmandı. Beklenti nedir? Brent petrolde yakın zamanda neler göreceğiz?

Petrol yukarı gitmek zorundaydı. Çünkü 20 doların altındaki bir brent petrol 10 doların altında bir ABD ham petrolü bütün petrol üreticileri için hem ülkeler hem şirketler için ciddi bir bunalım senaryosunu getiriyordu. Bunun bertaraf edilmesi için belli bir dengeye gelmesi gerekiyordu. Tam o sırada devreye Trump girdi. Petrol fiyatlarının daha önce düşmesini isteyen Trump bir anda yükselmesini istedi. Teknik olarak 40 dolarları gördük. Şimdi 39 dolar civarlarında yön arıyor. Önümüzdeki dönemde Rusya veya Suudi Arabistan'da tekrar bir gevşetme, üretimi artırma haberi gelirse bu petrol üzerinde baskı kurar. Ama gördüğüm şu an azından aşağı da 30 dolarları destek yapmak isteyen, yukarıda da 40 dolar üzerinde bir 50 dolara gitmek isteyen petrol hareketi fakat büyüme tekrar kalıcı olarak masaya gelmedikçe. Dünya ölçeğinde ciddi daralmalar var. Bu daralmalar normalleşmedikçe talep yeterli olmayacak. O nedenle normal bant aralığı aşağıda 25-30 dolarda destek yukarıda 40-50 dolar direnç bu bant içinde gelen ağırlıklı olarak da 30-40 dolar arasında bir petrol fiyatlaması göreceğiz. Bu Türkiye içinde iyi. Öte yandan kısa vadeli petrol ihraç eden ülkeler için de iyi.